Granny Lee, die queer Hillbrow-ikoon

Foto’s: Herb Klein (kopiereg voorbehou)

Fopdosser het alle grense oorskry

Granny Lee is op 18 Maart 1919 as Leonard Malcolm Christian Du Plooy gebore in ’n Coloured, dikwels disfunksionele familie. Hy (die voornaamwoorde in dié artikel morfeer saam met die subjek se lewensverhaal) het in Kimberley grootgeword en het later as ’n kleuterskoolonderwyser en ’n tennisafrigter gewerk, en het graag gedans, klavier gespeel en gebrei. Weens hierdie feminiene stokperdjies is Lee meer aanvaar deur die vroulike gemeenskap, en met agterdog bejeën deur die mans.

In hulle dertigs, met die loop van hulle metamorfose, het Lee na Durban verhuis en hulself in dié stad se gaylewe gedompel. Kort voor lank het hulle ’n bordeel bedryf. Hulle drankgebruik (dikwels dubbel Brandy en Coke met suurlemoen) was van so aard dat hulle vel weens ’n lewertoestand begin wit word het. Dit is aangevuur deur oordosis medikasie. In Lee se vyftigs het hulle na Johannesburg getrek, weg van die konstante teistering deur die Durbanse polisie. Hulle witterige vel het Lee toegelaat om deels die rasregulasies te oortree – hulle het gedoen en gegaan waar hul wou.

In latere jare is die vroulike transformasie na Granny Lee voltrek, met dié dat Granny Lee slegs vroueklere gedra het. Die persona van Granny Lee het ’n voltydse betrekking geword. Sy was veral lief vir hoede wat sy self gemaak het, sowel as vere, krale, kostuumjuwele, en uitspattige grimering. Granny Lee het alle vorme van selfbehoud laat vaar en het as pensionaris een van Johannesburg se mees bekende klubgangers en fopdossers geword. Haar manewales, kru taal, drankgebruik en selfgemaakte uitrustings het ’n kenmerk van die stad en veral van Hillbrow se naglewe geword. Sy het vir menige katelknape (rent boys), baie van hulle Afrikaans, wat met ambisies en ideale in die groot stad aangekom het, verblyf en ’n bord kos aangebied by haar woonstel in Joubertpark wanneer hulle geluk opgedroog het. Hierdie seuns het later vir hulle “den mother” gesorg deur geld en ander hulp aan te bied.

“Sy het vir menige katelknape (rent boys), baie van hulle Afrikaans, wat met ambisies en ideale in die groot stad aangekom het, verblyf en ’n bord kos aangebied by haar woonstel in Joubertpark wanneer hulle geluk opgedroog het.”

Granny Lee het ’n ikoon geword. Sy het voorgegee dat sy in haar tagtigs was as deel van haar persona. Sy het haar “81ste verjaarsdag” gevier by die bekende Connections in Hillbrow. Sy was ’n trekpleister na klubs en ander partytjies en haar kroegrekening is gevolglik dikwels afgeskryf. Sy was gereeld by Mandy’s, The Dungeon, Mrs Hendersons, Champions, Skyline Bar, Res Club en Zipps. Nie almal het van haar gehou nie, maar sy is orals verdra. Met haar dood op die ouderdom van 70 het sy haar roubeklaers verras met ’n opname van haar afskeidboodskap — bestaande uit beledigings van die aanwesiges (luister hierna in die video hieronder). Sy het, na bewering, haar eie dood sien kom en dit die aand voor haar noodlottige karongeluk in 1989 voorspel. Sy was die eerste PVK (persoon van kleur) wat in Johannesburg se destydse “slegs-Wit” Westpark-begraafplaas begrawe is.

Granny Lee se liggaam is deur Inspekteur Mostert van die Vrede-polisiestasie gerapporteer as dié van ’n Wit vrou: daar is eers later met skok ontdek dat die kadawer nie Wit of ’n vrou was nie. Granny Lee wou nooit ’n sogenaamde geslagsbevestiging-operasie ondergaan nie: “I am not one of those people who want to shine like common brass in sunlight… The reason why I will never have a sex change is for the simple reason that I’m a very holy type of person. People may not think so, but I’ve been brought up that way. I don’t think I will be accepted with a plastic body in the new hemisphere, wherever it is. That’s why I keep my body as I was born. The other reason is this. If a man wanted a fish, he’d go to real fish.”

Luiz DeBarros het in 2000 ’n dokumentêr vir SABC3 oor die lewe van Granny Lee gemaak, Metamorphis: The Remarkable Story of Granny Lee. In die dokkie word daar gebruik gemaak van foto’s wat deur Herb Klein geneem is, ’n erotiese mansfotograaf wat dikwels vir Granny Lee afgeneem het en met haar bevriend was. Klein het ook die foto’s wat in hierdie storie gebruik is, geneem. Baie van hierdie foto’s en ander materiaal verbonde aan Granny Lee, word bewaar in die GALA Queer Archive in Johannesburg, wat deur Klein aan dié argief geskenk is. Meer verhale oor Granny Lee is gedokumenteer in Klein se fotoboek Lost Gay South Africa.

Jy kan meer leer oor die queer geskiedenis van Hillbrow in GALA en Dlala Nje se staptoer op die laaste Sondag van elke maand.